ΠοÏ και πÏŽς διατÏπωσε ο ΑριστοτÎλης τις σπουδαίες εξελικτικÎς βιολογικÎς του θεωρίες ΠρωτοποριακÎς θÎσεις, αλλά και λάθη του
Στην παλιά Αθήνα υπάρχει Îνα βιβλιοπωλείο. Είναι το ομορφÏŒτερο που γνωρίζω. Το ανακάλυψα προ δεκαετίας και εκεί βρήκα κάτι θαυμάσιο. Σε Îνα ράφι υπήρχε μία σειρά με τÏŒμους, τα μεταφρασμÎνα Îργα του ΑριστοτÎλη. Σίγουρα εντυπωσιακÏŒ, αλλά δεν με ενδιÎφερε ιδιαίτερα. ΦιλÏŒσοφοι, ποιητÎς και δραματουργοί μπορεί να λατρεÏουν τον ΑριστοτÎλη, αλλά ÏŒχι οι επιστήμονες. Και τÏŒτε άνοιξα Îναν τÏŒμο. Το βιβλίο λεγÏŒταν «Περί τα ΖÏŽα Ιστορίαι», η Φυσική Ιστορία των ΖÏŽων. ΜιλοÏσε για φίδια, καρχαρίες και αχινοÏς, πÏŽς είναι δομημÎνα, ποÏ ζουν και τι κάνουν εκεί. Ο Îνας ισχυρισμÏŒς ακολουθοÏσε τον άλλον, το Îνα γεγονÏŒς το άλλο, σαν σφυροκοπήματα. Ήταν μεγάλο, πυκνÏŒ, απροσπÎλαστο και ωστÏŒσο, ήταν μεγαλειÏŽδες. Ο ΑριστοτÎλης που μας πρÏŒσφερε την Λογική, την Ποιητική, την Πολιτική Φιλοσοφία, γνÏŽριζε, αγαποÏσε και προσπαθοÏσε να κατανοήσει τον φυσικÏŒ κÏŒσμο. ΔουλεÏοντας δίπλα σε μία λιμνοθάλασσα σε Îνα ελληνικÏŒ νησί, ερεÏνησε, ανÎλυσε και κατÎγραψε τον κÏŒσμο των ζÏŽων και των φυτÏŽν, και μάλιστα με Îναν εξ ολοκλήρου νÎο τρÏŒπο. Εκεί, ανακάλυψε τάξη σε Îνα χάος οργανικής ποικιλÏŒτητας και εκεί εφηÏρε μία επιστήμη. Παρ’ ÏŒτι ήταν η δική μου η επιστήμη η Βιολογία, δεν την γνÏŽριζα, αλλά και πάλι, δεν την γνωρίζει σχεδÏŒν κανείς. Η Βιολογία του ΑριστοτÎλη, αλλÏŒκοτη, δÏσκολη, ωστÏŒσο θαυματουργή, είχε ξεχαστεί σχεδÏŒν τελείως. Στη δεκαετία, απÏŒ τÏŒτε που βρήκα εκείνο το βιβλίο στο βιβλιοπωλείο, ζω με τον ΑριστοτÎλη προσπαθÏŽντας να κατανοήσω τις διεργασίες του λαμπροÏ μυαλοÏ του. Τι Îκανε; Γιατί το Îκανε και πÏŽς; Και κυριÏŒτερα, γιατί τον Îχουμε ξεχάσει; Τον πρÏŽτο και ίσως τον σπουδαιÏŒτερο βιολÏŒγο ÏŒλων. Ο σκωτσÎζος ζωολÏŒγος Ντ’ Άρσι ΤÏŒμπσον, που μετÎφρασε το «Περί τα ΖÏŽα Ιστορίαι», Îγραψε, ÏŒτι η λιμνοθάλασσα, ÏŒπου εργαζÏŒταν ο ΑριστοτÎλης, βρισκÏŒταν στο αιγαιοπελαγίτικο νησί της ΛÎσβου. Την ίδια ημÎρα επιβιβάστηκα στο βραδινÏŒ πλοίο απÏŒ τον Πειραιά.
Είναι 347 π.Χ. και ο ΑριστοτÎλης Îχει απηυδήσει. Επί 20 χρÏŒνια βρίσκεται στην Ακαδημία Πλάτωνος πρÏŽτα ως μαθητής και Îπειτα ως δάσκαλος. ΤÏŽρα ÏŒμως, ο Πλάτων Îχει πεθάνει και υπάρχει μια κενή θÎση στην κορυφή. Ποιος θα Îπρεπε να γίνει η κεφαλή τής Ακαδημίας; Ο ΑριστοτÎλης σκÎπτεται: «ΠροφανÏŽς, εγÏŽ». ΠνευματικÏŽς ακÏŒρεστος στο φιλοσοφικÏŒ φυτÏŽριο, είναι ο καλÏτερος. Ο Πλάτων τον αποκαλεί: «Ο ΑναγνÏŽστης». Επίσης, είναι αυθεντικÏŒς, ίσως υπÎρμετρα. ÎŒπως και να Îχει, η θÎση δίνεται στον ανιψιÏŒ του Πλάτωνα. ΠολÏ καλά, λÎει ο ΑριστοτÎλης. Θα τα μαζÎψω και θα πάω κάπου, ÏŒπου να με εκτιμοÏν. Και ξεκινά λοιπÏŒν, ανατολικά, διαπλÎοντας το Αιγαίο. ÎŒσα χρÏŒνια μελετοÏσα τον ΑριστοτÎλη, γνÏŽρισα και αγάπησα αυτÏŒ το νησί. Ο αγαπητÏŒς μου φίλος εδÏŽ, είναι ο ΓιÏŽργος ΚÏŒκκορης, Îνας οικολÏŒγος στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου στην Μυτιλήνη. Εκείνος με πήγε για πρÏŽτη φορά στην λιμνοθάλασσα. Εκείνος με πάει και τÏŽρα. Στις ÏŒχθες αυτής της γαλήνιας λιμνοθάλασσας πριν απÏŒ 23 αιÏŽνες, ο ΑριστοτÎλης Îκανε τÏŒσα πολλά με την πρωτοποριακή του Βιολογία. Εκείνος την γνÏŽριζε ως ΠÏρρα, σήμερα την λÎνε Καλλονή, για εμÎνα ÏŒμως είναι η θάλασσα του ΑριστοτÎλη. Η ΛÎσβος είναι το ιδανικÏŒ μÎρος για Îναν φυσιοδίφη. Σε κανÎνα άλλο ελληνικÏŒ νησί, ο φυσικÏŒς κÏŒσμος δεν είναι τÏŒσο ατελείωτα παρÏŽν και πλοÏσια σαγηνευτικÏŒς. Στα σÏνορα ΕυρÏŽπης και Ασίας, η ΛÎσβος προσελκÏει τα πλάσματά της και απÏŒ τις δÏο. Άνοιξη και ΦθινÏŒπωρο είναι τÏŒπος ανάπαυσης εκατομμυρίων πτηνÏŽν, που αποδημοÏν μεταξÏ Αφρικής και Βορρά. Ο Φίλιος ΑκριÏŽτης, ο επιφανÎστερος ορνιθολÏŒγος της Ελλάδας, ζει στο νησί. Με πάει για Îναν αριστοτÎλειο περίπατο στα Îλη και τα δάση εκατÎρωθεν της λιμνοθάλασσας. Για εμÎνα η επιστήμη είναι Îνας ατÎλειωτος διάλογος για τον κÏŒσμο. Ίσχυε το ίδιο και για τον ΑριστοτÎλη; Ήλθε στην ΛÎσβο μετά απÏŒ πρÏŒσκληση του φίλου του, του ΘεÏŒφραστου, κάτι, που πιστεÏουν πολλοί ακαδημαÏŠκοί. Ποιoς ήταν ÏŒμως, ο ΘεÏŒφραστος και τι Îκανε; Ήταν βοτανολÏŒγος. Κάποιος φαντάζεται τους δÏο άνδρες και φίλους να μοιράζονται τον φυσικÏŒ κÏŒσμο. ΕγÏŽ θα αναλάβω τα ζÏŽα, λÎει ο ΑριστοτÎλης, εσÏ, ΘεÏŒφραστε, ανάλαβε τα φυτά. Έτσι γεννήθηκαν η Ζωολογία και η Φυτολογία.
Ο ΘεÏŒφραστος ήταν βοτανολÏŒγος. Ήταν άλλη μία πολÏ ξεχωριστή μορφή της εποχής, που μας Îχει προσφÎρει γραπτÎς περιγραφÎς μιας πολÏ μεγάλης ποικιλίας φυτÏŽν. Για την ακρίβεια, πολλά απÏŒ τα σημερινά φυτά Îχουν πάρει την επιστημονική τους ονομασία απÏŒ το ÏŒνομα του ΘεÏŒφραστου. Ένα εξαιρετικά αξιÏŒλογο άτομο. Ο ΑριστοτÎλης περιγράφει τις μορφÎς, τις συνήθειες και τα περιβάλλοντα εκατοντάδων ζÏŽων. ΛÎει, ÏŒτι οι χελÏŽνες Îχουν καβοÏκια, συρίζουν, γεννοÏν αυγά και πÎφτουν σε νάρκη. ÎŒτι τα φίδια ζευγαρÏŽνουν περιτυλίγοντας το Îνα το άλλο. Περιγράφει τον κÏκλο ζωής του τζίτζικα. ΑναφÎρει Îνα πτηνÏŒ με ατσαλÎνιο γαλάζιο φτÎρωμα, Îνα μακρÏ και λεπτÏŒ ράμφος, κοντά πÏŒδια, που ζει στα βράχια, προφανÏŽς Îναν βραχοτσοπανάκο. ΣτρÎφει την προσοχή του στα άκρα των νερÏŽν. Στα αβαθή, λÎει, η βλάστηση είναι πιο λεπτεπίλεπτη και πλοÏσια απ’ ÏŒτι σε οποιονδήποτε κήπο. Υπάρχει Îνα είδος κάβουρα με επίπεδα πίσω πÏŒδια, με τα οποία κολυμπά. ΛÎει. ÏŒτι ο ίβις, ο ερωδιÏŒς και ο τσικνιάς χρησιμοποιοÏν τα ράμφη τους ως καλάμι ψαρÎματος. Επίσης, ÏŒτι οι καλαμοκανάδες είναι πολÏ εριστικοί κι ÏŒτι δεν Îχουν πίσω μεγάλο δάκτυλο. Περιγράφει επίσης, τον πιο ÏŒμορφο απÏŒ τους μετανάστες της άνοιξης, τον μελισσοφάγο. Ο ΑριστοτÎλης παρατηρεί την ακÏŒρεστη ÏŒρεξη για μÎλισσες, πÏŽς φωλιάζουν σε τρÏπες που σκάβουν σε ÏŒχθες ποταμÏŽν και πÏŽς αναπαράγονται. Και Îτσι κάθε χρÏŒνο, δίπλα στην λιμνοθάλασσα οι μελισσοφάγοι κάνουν ακριβÏŽς το ίδιο. ΑυτÏŒς είναι ο φιλÏŒσοφος, που ανακαλÏπτει την φÏση.
Δεν ήταν προκατειλημμÎνος απÏŒ τίποτα, δεν επηρεαζÏŒταν απÏŒ κάποιον, που είχε γράψει για το ίδιο πράγμα πριν απÏŒ αυτÏŒν. Ή απÏŒ κάτι, που είχε διαβάσει νεÏŒτερος. ΑυτÏŒ, που θαυμάζεται στα γραπτά του είναι αυτή η φρεσκάδα. ÎŒλα ÏŒσα γράφει μοιάζουν να είναι δικÎς του παρατηρήσεις. Σε Îνα υπÎροχο εδάφιο γνωστÏŒ ως πρÏŒσκληση στην Βιολογία αναφÎρει: Δεν αρκεί απλÏŽς να μελετοÏμε τα άστρα ÏŒσο τÎλεια και θεÏŠκά κι αν είναι. ΠρÎπει να μελετοÏμε και τα ταπεινÏŒτερα των πλασμάτων, ακÏŒμη κι αν φαντάζουν απεχθή. Κι αυτÏŒ επειδή, ÏŒλα τα ζÏŽα Îχουν κάτι απÏŒ το καλÏŒ, απÏŒ το θεÏŠκÏŒ, κάτι απÏŒ το ÏŒμορφο. Το «Περί τα ΖÏŽα Ιστορίαι» βρίθει τÏŒσο απÏŒ παρατηρήσεις σχετικά με τα πλάσματα, που ζουν μÎσα και γÏρω απÏŒ την λιμνοθάλασσα, που δεν μπορεί να προÎρχονται ÏŒλες απÏŒ τον ΑριστοτÎλη. ΠρÎπει να είχε μιλήσει με ανθρÏŽπους, που γνÏŽριζαν περί ζÏŽων. ÎŒπως ο Δαρβίνος μίλησε με λάτρεις των περιστεριÏŽν, Îτσι κι ο ΑριστοτÎλης μίλησε με ψαράδες. Η λιμνοθάλασσα σχεδÏŒν χωρίζει στα δÏο το νησί της ΛÎσβου. Είναι απÏŒ τις πιο παραγωγικÎς υδάτινες λωρίδες του ανατολικοÏ Αιγαίου. Φιλοξενεί Îνα ζÏŽο, στο οποίο ήταν ιδιαιτÎρως αφοσιωμÎνος ο ΑριστοτÎλης. Την σουπιά. Οι πρÏŽτες παγίδες είναι άδειες αλλά σίγουρα υπάρχουν σουπιÎς εδÏŽ. Αυτά τα αλλÏŒκοτα, θαυμάσια ζÏŽα κατακλÏζουν την λιμνοθάλασσα και ο ΑριστοτÎλης Îχει πολλά να πει γι’ αυτά. Περιγράφει πÏŽς αλλάζουν χρÏŽμα, πÏŽς εκτοξεÏουν μελάνι, ÏŒταν φοβοÏνται. ΠÏŽς αναπαράγονται, πÏŽς κυνηγοÏν με αυτά τα εντυπωσιακά μακριά πλοκάμια. Επίσης το γεγονÏŒς, ÏŒτι ζουν μÏŒνο Îναν χρÏŒνο περίπου.
Ένα απÏŒ τα αριστουργήματα του ΑριστοτÎλη είναι η ανατομία της σουπιάς. Ο ΑριστοτÎλης περιγράφει λεπτομερÏŽς την ανατομίας της. Περιγράφει τα βράγχια της, τα αναπαραγωγικά της ÏŒργανα. Γνωρίζει,ÏŒτι οι σουπιÎς Îχουν πολÏ ασυνήθιστη ανατομία, επειδή τα εντÏŒσθια είναι καμπÏλα, οÏτως ÏŽστε να αφοδεÏει με το κεφάλι. Το ορθÏŒ τους Îντερο βρίσκεται πολÏ κοντά στον εγκÎφαλο και τα μάτια κάτω απÏŒ την κοιλÏŒτητα του μανδÏα αντίθετα με τα περισσÏŒτερα πλάσματα, που Îχουν το ÎντερÏŒ τους στην αντίθετη κατεÏθυνση απÏŒ το στÏŒμα τους. Το στÏŒμα, το ράμφος είναι σκληρÏŒ και με αυτÏŒ δαγκÏŽνει. Μελετά το εσωτερικÏŒ της σουπιάς και βλÎπει, ÏŒτι το μεγαλÏτερο ÏŒργανο είναι κάτι μεγάλο και πορτοκαλί, το οποίο ονομάζεται «μÏτη» και βρίσκεται στην μÎση του σÏŽματος. ΠιστεÏει, ÏŒτι είναι η καρδιά ή Îστω το αντίστοιχο της καρδιάς σε μια σουπιά. Δεν είναι. Είναι το συκÏŽτι. Αλλά λÏŒγω του ÏŒτι είναι σε κεντρικÏŒ σημείο, ÏŒπως η καρδιά μας, ισχυρίζεται, ÏŒτι είναι το ίδιο πράγμα. ΕÏκολο να κάνεις αυτÏŒ το λάθος και οφείλω να πω, πως οτιδήποτε άλλο κάνει είναι απίστευτα εντυπωσιακÏŒ. Η περιγραφή του ΑριστοτÎλη για την ανατομία της σουπιάς βελτιÏŽθηκε μÏŒλις τον 17ο αιÏŽνα, ÏŒταν ο ολλανδÏŒς Γιαν Σουάμερνταμ βρήκε και τις τρεις καρδιÎς της σουπιάς. Ίσως να πιστεÏατε, ÏŒτι Îνα τÎτοιο βιβλίο θα ήταν ταξινομημÎνο βάση ειδÏŽν, ÏŒτι θα υπήρχε Îνα κεφάλαιο για τα Îντομα, για τις σουπιÎς, για τις σαÏρες κ.ο.κ., αλλά δεν είναι Îτσι. Για την ακρίβεια, είναι ταξινομημÎνο βάση συστήματος. Υπάρχουν τμήματα περί πÎψης, αναπαραγωγής και κÏκλων ζωής. Έχει τη δομή ενÏŒς σÏγχρονου εγχειριδίου ζωολογίας ασπÏŒνδυλων. Και αυτÏŒ μας λÎει, ÏŒτι ο ΑριστοτÎλης δεν συγκεντρÏŽνει απλÏŽς γνÏŽσεις περί φυσικής ιστορίας. Κάνει κάτι πιο συστηματικÏŒ. Κάνει επιστήμη. Και εδÏŽ υπάρχει κάτι παράδοξο. Ο τρÏŒπος, που δÏŒμησε αυτÏŒ το βιβλίο ο ΑριστοτÎλης, μας είναι τÏŒσο οικείος, τÏŒσο ÏŒμοιος με τον τρÏŒπο που σκεπτÏŒμαστε τον φυσικÏŒ κÏŒσμο και τον τρÏŒπο που κάνουμε βιολογία, που σχεδÏŒν αδυνατοÏμε να κατανοήσουμε πÏŒσο αυθεντικÏŒς ήταν. ΩστÏŒσο, ÏŒταν ήρθε σε αυτήν την λιμνοθάλασσα, είδε τα πλάσματα μÎσα της, τα ξεχÏŽρισε και κατÎγραψε ÏŒσα είδε. Ήταν ο πρÏŽτος άνθρωπος, που είχε κάνει κάτι τÎτοιο. Το επÏŒμενο βήμα του είναι επαναστατικÏŒ. Έχοντας ταξινομήσει τα δεδομÎνα και τα γεγονÏŒτα, αρχίζει να επεξηγεί. Τάσσει τη θεωρία ενάντια στην παρατήρηση. Εφευρίσκει Îνα νÎο τρÏŒπο κατανÏŒησης του κÏŒσμου. ΕφαρμÏŒζει αυτή την μÎθοδο σε Îνα απÏŒ τα βαθÏτερα βιολογικά ζητήματα. ΠÏŽς η ζωή δημιουργείται στο αυγÏŒ και στη μήτρα. ΘÎλει να μάθει πÏŽς, σÏμφωνα με τα λÏŒγια του, Îρχονται στη ζωή τα Îμβια ÏŒντα. Αν θÎλετε να κατανοήσετε την ανάπτυξη, πρÎπει να μιμηθείτε τον ΑριστοτÎλη. Να πάτε σε μία φάρμα και να βρείτε γονιμοποιημÎνο αυγÏŒ κÏŒτας. Η γοητεία σε αυτÏŒ είναι, ÏŒτι δεν ξÎρεις τι θα δεις, μÎχρι να ανοίξεις το αυγÏŒ. ΜερικÎς φορÎς βλÎπεις ακριβÏŽς ÏŒ,τι είδε ο ΑριστοτÎλης. Ο ΑριστοτÎλης θα μελετήσει το αυγÏŒ δια γυμνοÏ οφθαλμοÏ.
ΜποροÏμε να διακρίνουμε με μικροσκÏŒπιο την καρδιά του κοτÏŒπουλου να χτυπά. Είναι Îνα Îμβρυο μÏŒλις μερικÏŽν ημερÏŽν. Κείτεται εκεί για λίγο, σε Îνα στρÏŽμα λευκωματίνης και λÎκιθου. Τα αιμοφÏŒρα αγγεία, οι αρτηρίες και οι φλÎβες διακλαδÏŽνονται στον γÏρω χÏŽρο. ΒλÎπετε το κεφάλι του, το μάτι του και πάνω απÏŒ ÏŒλα, βλÎπετε την καρδοÏλα του να χτυπά. ΑκÏŒμη και οι επικριτÎς του ΑριστοτÎλη, του το αναγνωρίζουν αυτÏŒ. Είναι ο πρÏŽτος, που άνοιξε Îνα αυγÏŒ και περιÎγραψε το Îμβρυο ενÏŒς νεοσσοÏ. Είναι ο πρÏŽτος, που περιγράφει την καταγωγή ενÏŒς Îμβιου ÏŒντος. Ο ΑριστοτÎλης περιγράφει την ανάπτυξη ενÏŒς, προφανÏŽς, άψυχου αυγοÏ σε Îνα Îμβιο πλάσμα, που αναπνÎει και ζευγαρÏŽνει. Αν είχε κάνει μÏŒνο αυτÏŒ θα άξιζε τον θαυμασμÏŒ μας, αλλά θεωρÏŽ, ÏŒτι Îκανε πολÏ περισσÏŒτερα. Επιχείρησε και πÎτυχε, σε μεγάλο βαθμÏŒ, να διεισδÏσει στα πιο μÏχια μυστικά της ζωής. Γιατί οι νεοσσοί εκκολάπτονται απÏŒ αυγά κÏŒτας; Γιατί ÏŒχι και οι χελÏŽνες, τα ψάρια ή τα φίδια; Το ερÏŽτημα ακοÏγεται τετριμμÎνο, αλλά δεν είναι. Αφορά την ομοιÏŒτητα των απογÏŒνων στους γονείς τους και στην Ο ΑριστοτÎλης ισχυρίστηκε, ÏŒτι οι ιδιÏŒτητες της Ïλης, τα θεμελιÏŽδη δομικά στοιχεία του κÏŒσμου, δεν εξηγοÏν πÏŽς κατασκευάζεται Îνα Îμβρυο. Χρειάζεται κάτι άλλο, κάτι, που λαμβάνει απÏŒ τους γονείς του, κάτι, που το διαμορφÏŽνει. ΑυτÏŒ το ονÏŒμασε «είδος». Το οποίο είναι τι, ακριβÏŽς; ΕδÏŽ δυσκολεÏεται ο ΑριστοτÎλης. Ο ΑριστοτÎλης συγκρίνει τα υλικά συστατικά των πραγμάτων, τα στοιχεία, ÏŒπως τα αποκαλεί, και την μορφή ή το «είδος» και λÎει, ÏŒτι τα στοιχεία είναι σαν τα γράμματα Α και Β και μποροÏμε να τα συνδυάσουμε ποικιλοτρÏŒπως. Δηλαδή, μποροÏμε να Îχουμε την συλλαβή ΑΒ Î® ΒΑ και η διάταξή τους είναι η μορφή, η οποία διαφÎρει κατά περίπτωση. Η μορφή λοιπÏŒν, διαφÎρει απÏŒ τα υλικά συστατικά. Φαίνεται λοιπÏŒν να λÎει, ÏŒτι σημασία δεν Îχει το υλικÏŒ, αλλά η διάταξη του υλικοÏ αυτοÏ. Η διάταξη των υλικÏŽν συστατικÏŽν, ÏŒπως η διάταξη των γραμμάτων δημιουργοÏν τις δÏο συλλαβÎς. Το «είδος» λοιπÏŒν, είναι κάτι σαν πληροφορία ή Îνα είδος δραστηριÏŒτητας. Το εντυπωσιακÏŒ είναι, ÏŒτι χρησιμοποιεί μια μεταφορά για την πληροφορία, την διάταξη των γραμμάτων. Μοιάζει με την μεταφορά μας περί περί Εξ άλλου σημασία δεν Îχουν τα υλικά συστατικά του DNA, παρά μάλλον η διάταξη των στοιχείων, που αποτελοÏν το DNA, τα μÏŒρια, οι πυρηνικοί δεσμοί, αυτή είναι η πληροφορία. Μία μÎθοδος του ΑριστοτÎλη για την μελÎτη των Îμβιων ειδÏŽν, ήταν η ίδια η απλÏŒτητα. Ο ΑριστοτÎλης Îχει Îναν ενθουσιασμÏŒ για την ζωοτομία, που σήμερα φαντάζει υπερβολική. Περιγράφει πÏŽς αν κÏŒψουμε στην μÎση Îνα τÎτοιο Îντομο,παραδÏŒξως θα συνεχίζει να ζει για πολÏ ÏŽρα. Πολλοί σÏγχρονοι βιολÏŒγοι κάνουν ανατομή σε ζωντανά Îντομα, αλλά ελάχιστοι σε χαμαιλÎοντες. Ο ΑριστοτÎλης το Îκανε. ΑφοÏ τον άνοιξε, παρατηρεί, ÏŒτι ο χαμαιλÎων αναπνÎει ακÏŒμη για αρκετή ÏŽρα. Και οι χελÏŽνες, λÎει, συνεχίζουν να κουνοÏν τα πÏŒδια τους, ακÏŒμη και μετά την αφαίρεση της καρδιάς τους. Δεν ξÎρω πÏŒσο θα επιζοÏσε μία χελÏŽνα χωρίς την καρδιά της και δεν νομίζω, πως Îχω την διάθεση να το μάθω. ΩστÏŒσο, η πεποίθηση του ΑριστοτÎλη, ÏŒτι κάποια πλάσματα επιζοÏν εκπληκτικά πολλή ÏŽρα αφοÏ ξεντεριαστοÏν, τονίζει Îνα απÏŒ τα βαθÏτερα κομμάτια του ερευνητικοÏ του προγράμματος. ΔιÏŒτι, ÏŒταν ο ΑριστοτÎλης αφαιροÏσε την καρδιά μιας χελÏŽνας δεν αναζητοÏσε τίποτε λιγÏŒτερο απÏŒ την ψυχή της. Οι αρχαίοι Έλληνες αλληγοροÏσαν την ψυχή ως πεταλοÏδα. ΧρησιμοποιοÏσαν τη λÎξη ψυχή και για τα δÏο, κατανοητÏŒ γιατί. Η πεταλοÏδα ξεπηδά απÏŒ την σκοÏρα χρυσαλλίδα, ακριβÏŽς ÏŒπως και η ψυχή, άυλη και αθάνατη φεÏγει απÏŒ το πτÏŽμα με το θάνατο, ωστÏŒσο συνεχίζει να ζει στον Άδη. Είναι η ψυχή, Îνα πνεÏμα. Η Î¬ποψη του ΑριστοτÎλη περί ψυχής διαφÎρει πολÏ. Θεωρεί, ÏŒτι την Îχουν ÏŒλα τα Îμβια ÏŒντα, ÏŒχι μÏŒνο οι άνθρωποι. ΠιστεÏει, ÏŒτι μÏδια και μαλάκια και αστακοί και καβοÏρια, ÏŒλα Îχουν ψυχή ή τουλάχιστον είχαν ÏŒσο ζοÏσαν. ΔιÏŒτι ο ΑριστοτÎλης πιστεÏει, πως ÏŒταν πεθαίνει Îνα Îμβιο ον, μαζί του πεθαίνει και η ψυχή του. Αυτή είναι η ψυχή ως βιολογία, ωστÏŒσο, ÏŒταν διαβάζετε ΑριστοτÎλη περί ψυχής, μοιάζει μάλλον μυστηριÏŽδης. Δεν είναι υλική, ωστÏŒσο ελÎγχει την Ïλη. Δεν είναι Îνα ÏŒργανο, που μπορείτε να αφαιρÎσετε και να κρατήσετε. Είναι κάτι πολÏ πιο αφηρημÎνο. Η ψυχή είναι το δίκτυο διεÏθυνσης και ελÎγχου, που δημιουργεί Îνα πλάσμα. Είναι η ροή θρεπτικÏŽν ουσιÏŽν σε ÏŒλο το σÏŽμα, είναι οι διεργασίες των οργάνων του, οι αισθήσεις, με τις οποίες αντιλαμβάνεται τον κÏŒσμο. Στην περίπτωση ενÏŒς ανθρÏŽπου, είναι οι σκÎψεις που κάνει. Είναι αυτÏŒ, που οι βιολÏŒγοι του 20οÏ αιÏŽνα αποκαλοÏν «το σÏστημα». Είναι ο μεταβολισμÏŒς ενÏŒς πλάσματος και το κÏκλωμα γονιδίων και πρωτεÏŠνÏŽν, που το ελÎγχουν. Είναι ÏŒλοι οι μηχανισμοί, που απορρÎουν απÏŒ την εντροπία και εμποδίζουν τα Îμβια ÏŒντα να καταρρÎουν σε σωροÏς αδρανοÏς μάζας. ΑυτÏŒ, που ο ΑριστοτÎλης αποκαλεί «ψυχή», εμείς το αποκαλοÏμε «σÏστημα». ΑυτÏŒ, που αποκαλεί «είδος», το αποκαλοÏμε «γονίδια». Η γλÏŽσσα διαφÎρει κατά πολÏ, αλλά οι Îννοιες είναι πολÏ παρÏŒμοιες. Στην καρδιά των δÏο θεωριÏŽν ζωής βρίσκεται η ιδÎα, ÏŒτι οι πληροφορίες, που μεταδίδονται απÏŒ γονιÏŒ σε παιδί, γενιά με την γενιά, διαπλάθουν την Îμβια Ïλη. Ο ΑριστοτÎλης πιστεÏει, ÏŒτι κάθε είδος Îχει Îνα μοναδικÏŒ «είδος», τη δική του συγκεκριμÎνη ψυχή. ΤÏŒτε, γιατί υπάρχουν τÏŒσα πολλά είδη; Για εμάς υπάρχουν δÏο εξηγήσεις. Μία θρησκευτική, ÏŒτι τα δημιοÏργησε ο ΘεÏŒς και μία επιστημονική, ÏŒτι εξελίχθηκαν. Ο ΑριστοτÎλης είχε Îναν αμείλικτα επιστημονικÏŒ νου, αλλά ζοÏσε 23 αιÏŽνες πριν απÏŒ τον Δαρβίνο. Είναι λοιπÏŒν, δημιουργιστής; Ο δάσκαλÏŒς του, ο Πλάτων, σίγουρα ήταν. Ο Πλάτων αφηγείται την καταγωγή των ζÏŽων και είναι Îνας μÏθος του δημιουργισμοÏ με μια ηθικολογική μεταβολή. Ο ΘεÏŒς δημιοÏργησε τον κÏŒσμο και ως τιμωρία για διάφορα παραπτÏŽματα μετÎτρεψε ορισμÎνους ανθρÏŽπους σε ζÏŽα. Οι επιπÏŒλαιοι Îγιναν πουλιά, οι ποταποί Îγιναν σαÏρες, φίδια και πλάσματα που Îρπουν. Άλλοι Îγιναν ψάρια. ΜÏŒνο οι συνετοί παρÎμειναν άνθρωποι. ÎŒλα αυτά ο ΑριστοτÎλης τα θεωρεί ανοησίες. Δεν Îχει χρÏŒνο για μÏθους περί δημιουργίας, περί αρχαίων θεÏŽν. ΑγαπÏŽ τον Πλάτωνα, είπε, αλλά περισσÏŒτερο αγαπÏŽ την αλήθεια. Ένας οπαδÏŒς της εξελιξιαρχίας, λοιπÏŒν; Συμμερίζεται την αντίληψη του Δαρβίνου περί προσαρμογής πλασμάτων στα περιβάλλοντα ÏŒπου ζουν. Περιγράφει, πως τα ράμφη των πουλιÏŽν είναι κατάλληλα για την τροφή τους. ΛÎει: Tα πλάσματα είναι σχεδιασμÎνα για να επιβιÏŽνουν, να αναπαράγονται. Θεωρεί ορισμÎνα ζÏŽα πιο προηγμÎνα απÏŒ άλλα. Υπάρχει μία κλίμακα περιπλοκÏŒτητας. Μας λÎει, ÏŒτι οι πίθηκοι είναι ενδιάμεσοι και σχεδιασμÎνοι ανάμεσα σε τετράποδα και ανθρÏŽπους, κάτι το οποίο σίγουρα ισχÏει. ÎŒλα ακοÏγονται πολÏ δαρβινικά, αλλά δεν είναι, διÏŒτι ο ΑριστοτÎλης δεν πιστεÏει στην εξελιξιαρχία. Είναι κάτι πολÏ πιο παράξενο. Ο ΑριστοτÎλης πιστεÏει, ÏŒτι ο κÏŒσμος που βλÎπουμε μπροστά μας, απλÏŽς υπήρχε πάντα εκεί, απαράλλακτος. Με άλλα λÏŒγια είναι Îνας αιωνιοκράτης. Είναι μία δÏσκολη Îννοια. Ο εννοιολογικÏŒς μας κÏŒσμος βασίζεται σε μια μανιχαÏŠκή μάχη ανάμεσα στη δημιουργία και την εξÎλιξη και η αιωνιÏŒτητα απλÏŽς δεν αποτελεί επιλογή. Η αιωνιÏŒτητα αρνείται την ιστορία. ΛÎει, ÏŒτι το παρελθÏŒν δεν είναι Îνας διαφορετικÏŒς τÏŒπος, αλλά ο ίδιος, για πάντα και για πάντα και για πάντα. Κάτι, το οποίο μας φÎρνει σε Îνα απÏŒ τα πιο αινιγματικά Το γεγονÏŒς, ÏŒτι δεν αναφÎρει τίποτε περί απολιθωμάτων. ΔÏσκολα κατανοοÏμε πÏŽς του ξÎφυγε κάτι τÎτοιο. ΒρισκÏŒμαστε στο δυτικÏŒ άκρο του νησιοÏ, ανάμεσα στα απομεινάρια ενÏŒς αχανοÏς δάσους, αλλά τα δÎνδρα είναι πλÎον πÎτρες.
ΑπολιθωμÎνο δάσος ΛÎσβου. Ένα απÏŒ τα σπουδαία απολιθωμÎνα δάση του κÏŒσμου. Κάποιοι λÎνε, ÏŒτι η θεωρία βάζει παρωπίδες στους επιστήμονες. Δεν νομίζω, ÏŒτι ισχÏει, τουλάχιστον δεν Îχει ιδιαίτερη βαρÏτητα. ΩστÏŒσο, αν δεν πιστεÏετε, ÏŒτι το παρελθÏŒν είναι διαφορετικÏŒ μÎρος κατανοείτε εÏκολα, πως θα συγχÎατε Îνα δάσος με Îνα χωράφι πÎτρες. Ένα αρχαίο ηφαίστειο κάλυψε τα δÎντρα με στάχτη. ΤÏŽρα, μετά απÏŒ είκοσι εκατομμÏρια χρÏŒνια, ακÏŒμη φαίνονται τα φÏλλα, ο φλοιÏŒς και οι ιστοί τους. Ο φίλος του ΑριστοτÎλη, ο ΘεÏŒφραστος, ιδρυτής της Φυτολογίας, κατοικοÏσε μερικά χιλιÏŒμετρα μακριά, στην ΕρεσÏŒ. Άραγε εκείνος τα είδε; ΡÏŽτησα γι αυτÏŒ, τον ΝικÏŒλαο ΖοÏρο, τον διευθυντή του ΑπολιθωμÎνου Δάσους της ΛÎσβου: «ΞÎρουμε, ÏŒτι ο ΘεÏŒφραστος γεννήθηκε δίπλα, στην ΕρεσÏŒ και είμαι βÎβαιος, ÏŒτι Îχει επισκεφθεί το μÎρος τουλάχιστον μία φορά. ΣυνεπÏŽς, κατ’ εμÎ, είναι προφανÎς, ÏŒτι θα είχε δει τα απολιθωμÎνα δÎντρα. ΘεωρÏŽ κυριολεκτικά απίστευτο πρÏŒσωπα, ÏŒπως ο ΑριστοτÎλης ή ο ΘεÏŒφραστος να μην το είχαν δει αυτÏŒ». Ίσως να του διÎφυγε τελείως το δάσος. Ίσως να ήταν καλυμμÎνο. ΥποπτεÏομαι, ÏŒτι ο λÏŒγος, που ο ΑριστοτÎλης δεν αναφÎρει οÏτε αυτÏŒ, οÏτε κανÎνα άλλο απολίθωμα δεν είναι επειδή δεν τα είδε, αλλά επειδή δεν πίστευε σε αυτά. ΠαρÏŒλα αυτά, το ερÏŽτημα παραμÎνει. Αν τα είδη δεν δημιουργήθηκαν και αν δεν εξελίχθηκαν γιατί είναι τÏŒσα πολλά; Ο ΑριστοτÎλης κατανοεί, ÏŒτι υπάρχει μία σÏνδεση μεταξÏ ειδÏŽν με πολÏ περίπλοκους τρÏŒπους. Συγκρίνει τον κÏŒσμο με Îνα σπίτι, τον ελληνικÏŒ «οίκο», απÏŒ ÏŒπου προÎρχεται η «Οικολογία». Στο νοικοκυριÏŒ του κÏŒσμου λοιπÏŒν, το κάθε είδος Îχει τον δικÏŒ του ρÏŒλο. Ο ΑριστοτÎλης γνωρίζει, ÏŒτι τα νοικοκυριά δεν είναι πάντα αρμονικά. Κατανοεί, ÏŒπως και ο Δαρβίνος, ÏŒτι γίνεται Îνας πÏŒλεμος της φÏσης. Εκεί ÏŒμως, που στον δαρβίνειο πÏŒλεμο κάποια είδη ευημεροÏν και άλλα εκλείπουν, στους αριστοτÎλειους πολÎμους οι αντίπαλοι απλÏŽς μάχονται αιωνίως. Στο νοικοκυριÏŒ του ΑριστοτÎλη ÏŒμως, δεν κατοικοÏν μÏŒνο γήινα πλάσματα. ΚατοικοÏν επίσης, ο Ήλιος, οι πλανήτες και τα άστρα. Η Οικολογία του ασπάζεται τον κÏŒσμο και ο ΘεÏŒς τα ρυθμίζει ÏŒλα. Ένας ΘεÏŒς, που απλÏŽς σκÎπτεται και παρ΄ ÏŒτι ο θεÏŒς του είναι ο υπÎρτατος διανοοÏμενος αποτελεί και τον λÏŒγο Ïπαρξης ζωής στην Γη. Είναι Îνα ÏŒμορφο, αν και ελαφρÏŽς μυστικιστικÏŒ δÏŒγμα, διÏŒτι λÎει, ÏŒτι η φÏση που περιÎγραψε, ανάτεμνε και κατÎταξε ο ΑριστοτÎλης, είναι στην ουσία ιερή. Και εγÏŽ αν είχα Îναν ΘεÏŒ, αυτÏŒς σίγουρα, θα ήταν ο ΑριστοτÎλης. Ο ΑριστοτÎλης συνÎχισε το Îργο, που ξεκίνησε στην ΛÎσβο. Έγραψε Îνα βιβλίο περί Ανατομίας, Φυσιολογίας και ΕξÎλιξης των ζÏŽων. Υπάρχει Îνα βιβλίο περί αναπνοής, περί γήρανσης, περί κίνησης. Υπάρχει Îνα βιβλίο περί ψυχής. Η επιστημονική του κληρονομιά δεν είναι εκτενής, αλλά μνημειÏŽδης. ΑναγνÏŽστηκε, αντιγράφηκε και εκλάπη απÏŒ ρωμαίους εγκυκλοπαιδιστÎς, μουσουλμάνους γιατροÏς και αντιγραφείς χειρογράφων του Μεσαίωνα. Τον 13ο αιÏŽνα πλÎον, διδασκÏŒταν σε ÏŒλα τα ευρωπαÏŠκά πανεπιστήμια. Κατά την ΑναγÎννηση, λÏŒγιοι μετÎτρεψαν τα βιβλία σε καταλÏŒγους με περίτεχνες απεικονίσεις, που Îδειχναν τα πλάσματα, που είχε δει ο ΑριστοτÎλης. Ίδρυσαν μουσεία γεμάτα με φυσικά θαÏματα. Δεν υπερβάλλω λÎγοντας, ÏŒτι η σÏγχρονη Βιολογία θεμελιÏŽθηκε με τον ΑριστοτÎλη. Και προκÏπτει το ερÏŽτημα: γιατί τον Îχουμε ξεχάσει; Γιατί δεν Îχει θÎση στο πάνθεον των σπουδαίων επιστημÏŒνων, δίπλα στον ΠαστÎρ ή τον Δαρβίνο ας ποÏμε; Ένας λÏŒγος είναι, ÏŒτι Îνα κομμάτι της Βιολογίας του ήταν απλÏŽς λανθασμÎνο. Έκανε μεγάλο λάθος για τα ΛÎει, ÏŒτι τα χÎλια αναπτÏσσονται απÏŒ την λάσπη ποταμÏŽν. Γιατί το Îλεγε αυτÏŒ; Γιατί βασικά, αν δεις χÎλια, ιδίως τα μικρά, κρÏβονται στη λάσπη. ΜποροÏν άνετα να μπουν κάτω απÏŒ την λάσπη και να εξαφανιστοÏν μÎσα της. Ο ΑριστοτÎλης παρατήρησε, ÏŒτι τα χÎλια είναι πολÏ ασυνήθιστα πλάσματα. Αν κάνετε μία κοιλιακή τομή, για να δείτε τα εσωτερικά ÏŒργανα μÎχρι το ορθÏŒ Îντερο πιο κάτω, βλÎπετε, ÏŒλα τα ÏŒργανα, που θα βρίσκατε σε οποιοδήποτε ψάρι. ÎŒμως, σε Îνα συνηθισμÎνο ψάρι τα αναπαραγωγικά ÏŒργανα θα ήταν κάπου γÏρω. Οι γονάδες, το σπÎρμα και τα ωάρια. ΩστÏŒσο, στα χÎλια απλÏŽς δεν τα βρίσκετε ποτÎ. Ο ΑριστοτÎλης το παρατήρησε και δημιουργήθηκε το προφανÎς ερÏŽτημα. Αν Îνα χÎλι δεν Îχει ωάρια ή σπÎρμα, πÏŽς αναπαράγεται; Είναι Îνα εÏλογο ερÏŽτημα. ΑσφαλÏŽς, δεν θα μποροÏσε να γνωρίζει, ÏŒτι το ευρωπαÏŠκÏŒ χÎλι αναπτÏσσει τις γονάδες του σε μια πορεία 9.000 χιλιομÎτρων κολÏμβησης μÎχρι τους τÏŒπους αναπαραγωγής του στην Θάλασσα των ΣαργασσÏŽν. Μοιάζει να πιστεÏει ÏŒτι κάποια είδη πλασμάτων δεν αναπαράγονται. ΑπλÏŽς εμφανίζονται απÏŒ το πουθενά, δημιουργοÏνται αυτογενÏŽς. Παρατήρησε, ÏŒτι ορισμÎνα ζÏŽα δεν προÎρχονται απÏŒ ζÏŽα του ίδιου είδους. ΣυνεπÏŽς, οι άνθρωποι μποροÏν να παράγουν σκÏŽληκες ή ψÏλλους. ΑυτÏŒ το επεκτείνει και σε άλλα ζÏŽα σε άλλα μÎρη της φÏσης, κυρίως στην θάλασσα, αλλά και σχεδÏŒν σε ÏŒλα τα Îντομα. Το ερÏŽτημα γιατί το κάνει αυτÏŒ, είναι αξιοπερίεργο. Ο ΑριστοτÎλης παρατήρησε, ÏŒτι η αποσυντεθειμÎνη σάρκα, συχνά παράγει άλλα πλάσματα. Για παράδειγμα, μια υαλÏŒσαυρα, την οποία βρήκαμε νεκρή στην άκρη του δρÏŒμου. Την ανοίγω για να δω το εσωτερικÏŒ της. Η σαÏρα Îχει μουμιοποιηθεί εξ αιτίας της ζÎστης. ΒλÎπουμε, ÏŒπως ίσως περιμÎναμε, ÏŒτι βρίθει απÏŒ Ο ΑριστοτÎλης γνωρίζει, ÏŒτι οι προÎρχονται απÏŒ τα σκουλήκια και ÏŒτι τα σκουλήκια προÎρχονται απÏŒ την αποσυντεθειμÎνη σάρκα. ΣυνεπÏŽς, συμπεραίνει εÏλογα, ÏŒτι οι μÏγες δημιουργοÏνται αυτογενÏŽς απÏŒ νεκρά πράγματα.
ΩστÏŒσο, η πεποίθηση του ΑριστοτÎλη περί αυτογενοÏς δημιουργίας δεν ήταν ο λÏŒγος που αμφισβητήθηκε. Ήταν μάλλον η αποτυχία της μεθÏŒδου του, που εξÎθεσε αυτή την πεποίθηση. ÎŒταν διαβάζω τον ΑριστοτÎλη νιÏŽθω σα να διαβάζω το Îργο ενÏŒς λαμπροÏ, εκκεντρικοÏ συναδÎλφου. Υπάρχουν οι ίδιες λεπτομερείς παρατηρήσεις, η επιχειρηματολογία, οι ίδιες αντιπαθείς αναφορÎς σε προκατÏŒχους. ΤοποθετÏŽ δÏο φρÎσκα ψάρια σε δÏο βάζα, καλÏπτω το Îνα με γάζα και αφήνω το άλλο εκτεθειμÎνο. Είναι το είδος του πειράματος, που θα μποροÏσε να είχε κάνει ο ΑριστοτÎλης, αλλά δεν το Îκανε. Μια εβδομάδα αργÏŒτερα εξετάζω τα αποτελÎσματα. Το εκτεθειμÎνο στα στοιχεία ψάρι βρίθει απÏŒ σκουλήκια. Το ψάρι, που είχε καλυφθεί με γάζα, αντιθÎτως, Îχει σαπίσει αρκετά, αλλά δεν υπάρχουν σκουλήκια. ΑυτÏŒ αποδεικνÏει, ÏŒτι για να πιάσει σκουλήκια η αποσυντεθειμÎνη σάρκα πρÎπει πρÏŽτα να υπάρχουν μÏγες, που γεννοÏν αυγά. ΑυτÏŒ το απλοÏστατο πείραμα Îκανε ο το Καταβαράθρωσε τη θεωρία της αυτογενοÏς δημιουργίας του ΑριστοτÎλη. Η φήμη του δεν αποκαταστάθηκε ποτÎ. Στην καρδιά αυτής της ιστορίας υπάρχει Îνα τραγικÏŒ παράδοξο. Η επί 2.000 σχεδÏŒν χρÏŒνια Îρευνας του ανθρÏŽπου για τον φυσικÏŒ κÏŒσμο, πρÏŽτα ρωτοÏσε τι πίστευε ο ΑριστοτÎλης. ΤÎτοια ήταν η δÏναμη του νου του και το πεδίο των ερευνÏŽν του, που πάντα είχε μια απάντηση. Και αυτÏŒ ήταν το πρÏŒβλημα. Ο ΑριστοτÎλης ή οι μεταγενÎστεροί του, εμπÏŒδισαν την πρÏŒοδο. Ήχησε η πολεμική ιαχή της σÏγχρονης επιστήμης: «Μελετήστε τη φÏση, ÏŒχι τα βιβλία», δηλαδή τα βιβλία του ΑριστοτÎλη. ΕÏλογα μετατράπηκε σε Îνα σÏμβολο του σκοτεινοÏ παρελθÏŒντος. Ήταν ο γίγαντας, που Îπρεπε να σφαγιαστεί, οÏτως ÏŽστε να διασχίσουμε τις πÏλες της φιλοσοφίας και να φτάσουμε στα πράσινα λιβάδια της επιστημονικής αλήθειας. Ο ΑριστοτÎλης Îμεινε στην ΛÎσβο μÏŒλις δÏο χρÏŒνια. Του πρÏŒτειναν να διδάξει το πριγκιπÏŒπουλο ΑλÎξανδρο, που η ιστορία θα αποκαλοÏσε «ΜÎγα». ΑργÏŒτερα, επÎστρεψε στην Αθήνα, ÏŒπου ίδρυσε τη δική του φιλοσοφική σχολή. Στοχάστηκε, Îγραψε και το 322 π.Χ. πÎθανε. Τι πρÎπει να σκεφτοÏμε, λοιπÏŒν, για τον ΑριστοτÎλη; Μήπως θα Îπρεπε να τον εγκωμιάζουμε για την προαίσθησή του ή να τον καταδικάσουμε για τα λάθη του; ΠιστεÏω, ÏŒτι δίνει το εξής. Μας λÎει, ÏŒτι τα πλάσματα είναι ταιριαστά στο περιβάλλον τους, ÏŒτι είναι προσαρμοσμÎνα και ÏŒτι αυτÏŒ απαιτεί μία εξήγηση. ΛÎει επίσης, ÏŒτι τα περίπλοκα πράγματα ÏŒπως τα πλάσματα δεν μποροÏν απλÏŽς να μονταριστοÏν απÏŒ τις συνιστÏŽσες τους, αλλά χρειάζονται και κάτι άλλο, τις πληροφορίες. Μας λÎει επίσης, ÏŒτι για να κατανοήσουμε τα Îμβια ÏŒντα, πρÎπει να τα ξεμοντάρουμε, να τα χωρίσουμε στα μεμονωμÎνα κομμάτια τους. Αλλά, αφοÏ το κάνουμε αυτÏŒ, πρÎπει να τα μοντάρουμε και πάλι, διÏŒτι μÏŒνο Îτσι θα κατανοήσουμε πραγματικά πÏŽς λειτουργοÏν. Νομίζω, ÏŒτι αυτÏŒ κάνει τον ΑριστοτÎλη να μας μιλά σήμερα, διÏŒτι αν ο διαχωρισμÏŒς ήταν ο σκοπÏŒς της Βιολογίας του 20οÏ αιÏŽνα, η συναρμολÏŒγησή τους είναι ο στÏŒχος του 21ου αιÏŽνα. Είναι σημαντικÏŒς, διÏŒτι μας προσφÎρει την ίδια τη δομή της σκÎψης μας, ακÏŒμη κι ÏŒταν δεν το γνωρίζουμε οι ίδιοι. Η σκÎψη του ρÎει σαν υπÏŒγειο ποτάμι στην ιστορία της επιστήμης μας και αναδÏεται ανά διαστήματα ως άλλη μία πηγή με ιδÎες φαινομενικά νÎες, αλλά ουσιαστικά πολÏ παλιÎς. Άραγε αυτή η άποψη του ΑριστοτÎλη είναι αναχρονιστική; Δεν το νομίζω. Είναι τÏŒσο εκτενής, τÏŒσο πρωτεÏŠκÏŒς, που πρÎπει να τον διαβάσει κάθε νÎα γενιά. ΔιÏŒτι Îτσι πάντα βρίσκουν πράγματα στο Îργο του, τα οποία διÎφυγαν απÏŒ τους προκατÏŒχους τους. Ο ΑριστοτÎλης Îγραψε χιλιάδες προτάσεις, τον προσδιορίζει ÏŒμως μία, η πρÏŽτη στην μεταφυσική του. Κάθε άνθρωπος, λÎει, επιθυμεί να μάθει. ÎŒλες οι μορφÎς γνÏŽσης ÏŒμως, δεν είναι ίσες. Η καλÏτερη είναι η αγνή, αμερÏŒληπτη Îρευνα για το αίτιο των πραγμάτων. Είναι η διεκδίκηση της ομορφιάς και της αξίας της επιστήμης. Ο είναι συγγραφÎας και καθηγητής εξελικτικής αναπτυξιακής Βιολογίας στο του Λονδίνου. Το παραπάνω κείμενο αποτελείται απÏŒ εκτεταμÎνα απομαγνητοφωνημÎνα αποσπάσματα απÏŒ το ντοκυμαντÎρ του Ηarry Κillas παραγωγής ΒΒC, το οποίο Îγραψε και παρουσίασε ο dr Lerοi.
