Σπίτι & Κήπος

Μπαχαρικό το οποίο προέρχεται από το φυτό Rosmarinus Officinalis, γνωστό και ως ροζμαρίνος ο φαρμακευτικός. Είναι θάμνος, ημι-αυτόφυτος σε πολλά μέρη της Ελλάδας και γενικότερα στις χώρες τής Μεσογείου. Προτιμά τα ξηρά και χέρσα εδάφη, εκεί που φυτρώνει και το φασκόμηλο, το θυμάρι κλπ. Εχει πολύ χαρακτηριστική μυρωδιά (μυρωδιά καμφοράς), με μικρά λευκά άνθη και βαθυπράσινα φύλλα και ανθίζει το καλοκαίρι. Το δεντρολίβανο το εκτιμούσαν ιδιαίτερα στην αρχαιότητα για τις θεραπευτικές του ιδιότητες. Στην αρχαία Ελλάδα το θεωρούσαν δώρο της θεάς Αφροδίτης στους ανθρώπους και το χρησιμοποιούσαν στις θυσίες ζώων- το έκαιγαν στους βωμούς. Διακοσμούσαν με αυτό τα αγάλματα των θεών και οι μαθητές όταν μελετούσαν το χρησιμοποιούσαν σα στεφάνι, χάρη στην ιδιότητά του να τονώνει τη μνήμη. Αργότερα, κατά το μεσαίωνα, χρησιμοποιήθηκε και σε καλλυντικά σκευάσματα. Στην ιστορία αναφέρεται ένα ελιξίριο το οποίο κατασκευαζόταν κατόπιν απόσταξης δεντρολίβανου, κέδρου και τερεβινθίνης που μεταμόρφωσε μία παράλυτη 70χρονη πριγκίπισσα σε μια ελκυστική νεαρή κοπέλα τη οποία ζήτησε σε γάμο ο βασιλιάς τής Πολωνίας το 1370. Το ελιξίριο αυτό ονομάστηκε "Το νερό τής βασίλισσας τής Ουγγαρίας". Το αιθέριο έλαιο που περιέχεται στα φύλλα και τα λουλούδια του, μπορεί σε μικρές ποσότητες να προκαλέσει το θάνατο. Βέβαια για να παραχθεί αυτή η ποσότητα χρειάζεται πολύ μεγάλες ποσότητες κλαδιών του φυτού. Πρέπει να γνωρίζει κανείς τη χρήση του και να αποφεύγει τις υπερβολές. Παρόλο που είναι εξαιρετικά τονωτικό και διεγερτικό και συνίσταται σε όσους κουράζονται πολύ -σωματικά και πνευματικά- καθώς επίσης και σε σεξουαλικά προβλήματα που σχετίζονται με έντονη κόπωση, πρέπει, όταν χρησιμοποιείται με θεραπευτικούς σκοπούς να γνωρίζει κανείς πώς να το χρησιμοποιεί. Στα χωριά το χρησιμοποιούσαν ως "εκτρωτικό" για αυτό θα πρέπει να αποφεύγεται κατά την εγκυμοσύνη. Σαν έγχυμα για λούσιμο βοηθά κατά της αλωπεκίας, δυναμώνει και σκουραίνει τα μαλλιά και βοηθά στη λειτουργία της μνήμης! Στη μαγειρική χρησιμοποιούνται τα αποξηραμένα φύλλα και άνθη του. Νοστιμίζουν το αρνί, το ψάρι, το βοδινό, το κουνέλι, το κοτόπουλο, τις τηγανητές ή ψητές πατάτες, τα λαχανικά, το ρύζι και διάφορα αλαντικά. Στην οινοποιία αρωματίζει μερικά βερμούτ και άλλα αρωματικά κρασιά. Βότανα & Παραδόσεις Δεντρολίβανο Οι Ρωμαίοι κρατούσαν πάντα ένα κλαράκι Δεντρολίβανου κατά την διάρκεια τελετών και θρησκευτικών εορτών, μιας και θεωρείτο πως εξασφαλίζει ευτυχισμένη ζωή και ειρήνη μετά θάνατο. Για τον Χριστιανισμό είναι ιερό φυτό και χρησιμοποιείται για τους αγιασμούς. Μια πανάρχαια θεραπευτική συνταγή ενάντια στην δυσπεψία είναι η εξής: ένα κλαδί Δεντρολίβανο σε 1 λίτρο κρασί, αφήνεται για μερικές ώρες και χορηγείται σε μικρές δόσεις.

Το ταραξάκο είναι γνωστό και ως "δόντι του λιονταριού" (οι Άγγλοι το αποκαλούν dandelion) εξαιτίας των οδοντωτών φύλλων του. Στην Κρήτη λόγω της πικρής γεύσης του το ονομάζουν αγριοράδικο ή πικραλίδα.(Ταραξάκο το φαρμακευτικό -αγριομάρουλο- dandelion- pissenlit (γαλ.«κατουριέσαι στο κρεβάτι»!) Το ταραξάκο είναι γνωστό πολυετές, ποώδες φυτό, κοινό σ' ολόκληρη την Ευρώπη.Φυτρώνει στους αγρούς και τους κήπους αλλά και σε ορεινές περιοχές και το κίτρινο λουλούδι του μοιάζει πολύ με μικρή μαργαρίτα. Έχει ρίζα χοντρή πασσαλώδη από την οποία παλαιότερα αφού την κονιορτοποιούσαν παρασκεύαζαν ένα είδος αφεψήματος παρόμοιο του καφέ. Στην Ελλάδα τα νεαρά πικρά φύλλα του τρώγονται σαν σαλάτα κρύα ή ζεστή, αφού τα βράσουν, με λίγο χυμό λεμονιού και ελαιολάδου. Τα ξερά φύλλα χρησιμοποιούνται για την παρασκευή αφεψήματος αναλόγου προς το τσάι. Τα ταραξάκο θεωρείται ένα από τα πολυτιμότερα φαρμακευτικά φυτά. Όπως όλα τα πικρά χόρτα, το ταραξάκο διεγείρει τις εκκρίσεις της χολής, τονώνει τις λειτουργίες του ήπατος, καταπολεμά τη δυσκοιλιότητα και την αύξηση της χοληστερίνης. Είναι επίσης διουρητικό, καταπολεμά την κατακράτηση υγρών, τις πέτρες στα νεφρά και την ουροδόχο κύστη. Επειδή περιέχει μεταλλικά στοιχεία κι έχει αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες, το ταραξάκο είναι εξαιρετικό φάρμακο προληπτικό και θεραπευτικό συγχρόνως, κατά των ρευματισμών και της αδυναμίας. Η ρίζα περιέχει πικρές ουσίες (λακτουπικρίνη, ταραξακίνη, λουτεϊνη), τριτερπένια, ταννίνες, σάκχαρα, ινουλίνη, απιγενίνη. Είναι ένα από τα καλύτερα καθαρτικά της φύσης, διουρητικό, χωνευτικό, χολαγωγό και χολαιρετικό, εξαιρετικό σαν τονωτικό του ήπατος, το βοηθά να απομακρύνει τοξίνες κάθε προέλευσης, ανακουφίζει ακόμα και στα πρώτα στάδια κίρρωσης. Αυτές οι ιδιότητες εξηγούν και τη θετική επίδραση του φυτού σε δερματικές παθήσεις (έκζεμα, ψωρίαση, ακμή), αλλά και στη ρευματοειδή αρθρίτιδα. Χρησιμοποιήθηκε παραδοσιακά στον διαβήτη, για τον έλεγχο των επιπέδων σακχάρου στο αίμα. Η υπογλυκαιμική του δράση έχει επιβεβαιωθεί σε πειραματόζωα. Σε in vitro πειράματα, όπως και αρκετά φυτά, ήταν αποτελεσματικό κατά του ιού του έρπητα (human herpes virus, type 1 HHV1) Τα φύλλα, με τα οποία την άνοιξη μπορεί κανείς να κάνει μια τονωτική και «αποτοξινωτική» σαλάτα (μόνο με νεαρά φύλλα), περιέχουν βιταμίνες Α, C, Β και ίχνη μεταλλικά άλατα (κάλιο, σίδηρος), πικρούς γλυκοσίδες, μαννιτόλη. Πλούσια πηγή βιταμίνης Α, 100γραμ. φύλλων ταραξάκου, αποδίδουν 14.000 I.U. βιταμίνης Α! Το ταραξάκο είναι ήπιο, αλλά εξαιρετικό εναλλακτικό διουρητικό, κατάλληλο για χρόνιες καταστάσεις. Το γεγονός ότι περιέχει κάλιο, προστατεύει τον οργανισμό από απώλειες καλίου, μειονέκτημα που παρουσιάζουν τα περισσότερα χημικά διουρητικά. Η μαννιτόλη, πολυόλη-παράγωγο της φρουκτόζης, χρησιμοποιείται σαν φάρμακο για να προκαλέσει οσμωτική διούρηση. Την περίοδο που η συγκέντρωσή μαννιτόλης στο ταραξάκο είναι υψηλή, (μέσα Μαρτίου μέχρι Μάιο), ένα τσάι από τα φύλλα και ρίζα του φυτού, μπορεί να βοηθήσει στην υπέρταση. Τόσο τα φύλλα, όσο και η ρίζα, έχουν μια αποτελεσματική δράση στη χοληδόχο κύστη, προλαμβάνουν το σχηματισμό πετρών και κάποιες φορές διευκολύνουν τη διάλυση των ήδη σχηματισμένων. Προφυλάξεις: Είναι από τα πιο ασφαλή φυτά, χωρίς παρενέργειες. Έχουν αναφερθεί, όπως για αρκετά φυτά, περιπτώσεις αλλεργικής δερματίτιδας εξ επαφής ή εσωτερικής λήψης.Η γύρη του φυτού, όπως και γενικότερα των Συνθέτων (Compositae), μπορεί μέσω της τροφής σε σπάνιες περιπτώσεις να αποτελέσει παράγοντα αναφυλαξίας.

Βότανα & παραδόσεις Αγγελική Τον Μεσαίωνα, πίστευαν πως αυτό το φυτό ανθίζει στις 8 Μαΐου, την ημέρα του Αρχάγγελου Μιχαήλ, κι έτσι έλαβε το όνομά του μιας και θεωρήθηκε πως είναι το αγαπημένο των Αγγέλων. Συλλέγεται παραδοσιακά όταν η Σελήνη είναι στον αστερισμό του Λέοντα.

Η ρίζα του φυτού, αν αποξηρανθεί προσεκτικά, (σε θερμοκρασία χαμηλότερη των 40 βαθμών C), περιέχει ιριδοειδή μονοτερπένια (εποξυ-τριεστέρες) και βαλερινικό οξύ, που θεωρούνται υπεύθυνα για τη φαρμακολογική του δράση. Ωστόσο, τα τελευταία 20 χρόνια διάφοροι ερευνητές έχουν αποδώσει σε διαφορετικά συστατικά την κατευναστική δράση του φυτού, καθώς εύκολα παράγονται μεταβολίτες που αξιολογούνται ανάλογα. Η δρόγη εξάλλου περιέχει και ένα πτητικό αιθέριο έλαιο, που σχετίζεται με τις ιδιότητες αυτές, χολίνη, αλκαλοειδή, φλαβονοειδή και στερόλες. Το βαλερινικό οξύ έχει μυοχαλαρωτική και σπασμολυτική δράση. Η βαλεριάνα χρησιμοποιείται κυρίως σαν κατευναστικό στην αϋπνία, το άγχος την ανησυχία, δυσκολία στο ξεκίνημα του ύπνου και τη νευρική υπερένταση. Πρόσφατες φαρμακολογικές μελέτες έδειξαν ότι τα ενεργά συστατικά του φυτού «χρησιμοποιούν» τους ίδιους υποδοχείς με τα βαρβιτουρικά και τις βενζοδιαζεπίνες στον εγκέφαλο, αλλά σίγουρα με διαφορετικό τρόπο, αφού δεν παρουσιάζουν παρενέργειες, δηλαδή πρωινή υπνηλία και έλλειψη συγκέντρωσης. Αν και κάποιες μελέτες υποστήριξαν ότι η βαλεριάνα βελτιώνει την ποιότητα του ύπνου κυρίως σε «φυσιολογικούς» ασθενείς και όχι τόσο σε ασθενείς με χρόνια προβλήματα, άλλες μελέτες έδειξαν μια σαφή βελτίωση στην ποιότητα του ύπνου (44% των ασθενών) και στη διάρκειά του (89% των ασθενών), και σε ασθενείς με σοβαρά προβλήματα αϋπνίας. Πρέπει να γίνει μια σαφής διάκριση ανάμεσα στη χρήση της δρόγης υπό μορφή βάμματος ή τσαγιού, από αυτήν των απομονωμένων τριεστέρων που χρησιμοποιεί η φαρμακευτική βιομηχανία, όπως στην περίπτωση του φαρμάκου valmane που κυκλοφορεί και στη χώρα μας, καθώς τα τελευταία χρησιμοποιούνται περισσότερο σαν ψυχοκινητικά, παρά σαν κατευναστικά φάρμακα. Αυτό οφείλεται στο ότι η βαλεριάνα με πολλαπλές επιδράσεις, λειτουργεί σαν εξισορροπιστικός παράγοντας στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα: κατευναστικά σε κατάσταση αναστάτωσης, διεγερτικά σε συνθήκες ακραίας κούρασης. Παρουσιάζει ακόμα ανιυπερτασική δράση, χαλαρώνει τον μυϊκό χιτώνα του γαστρεντερικού και διευκολύνει τη ροή της χολής. Σαν ήπιο κατευναστικό, η βαλεριάνα πρέπει να λαμβάνεται 30-45 λεπτά πριν τον ύπνο. Με τη μορφή αφεψήματος ξηρής ρίζας, σε δοσολογία 1-2γραμ. ανά φλιτζάνι, προσέχοντας την υπερβολική θέρμανση γιατί είναι πολύ πτητική. Με τη μορφή βάμματος, μισό έως ένα κουταλάκι (4-6ml) διαλύεται σε λίγο νερό. Θεωρείται γενικά ασφαλές φυτό, χωρίς τοξικότητα. Πρέπει να προστατεύεται με μεγάλη σπουδή από το φώς.

Μπαχαρικό το οποίο προέρχεται από το φυτό Ocinum Basilicum. Μικρό αρωματικό φυτό, μονοετές το οποίο συναντιέται κυρίως στην Ινδία και στο Ιράν και καλλιεργείται ευρύτατα στη Γαλλία, στην Ουγγαρία και στη Βόρεια Αμερική αλλά και στη Μεσόγειο. Υπάρχουν διάφορες ποικιλίες του φυτού, που διαφοροποιούνται η μια από την άλλη από το χρώμα και το μέγεθος των φύλλων αλλά και των λουλουδιών. Ανθίζει από τον Ιούλιο μέχρι τον Σεπτέμβριο. Τον συναντάμε και με το όνομα Ωκιμο το Βασιλικό ή Βασιλίτσα. Το φυτό περιέχει αιθέριο έλαιο το οποίο παραλαμβάνεται κατόπιν απόσταξης και χρησιμοποιείται σε καρυκεύματα αλλά και στην αρωματοποιία. Ιερό φυτό σε κάποιες θρησκείες ιθαγενών της Αμερικής αλλά συνδεδεμένο και με την ελληνική θρησκευτική παράδοση. Θεωρείται ότι βασιλικός φύτρωσε στον τάφο του Χριστού και το άρωμά του έγινε αφορμή να ανακαλύψουν τον τάφο. Αλλωστε και ως σήμερα χρησιμοποιείται στη γιορτή της υψώσεως του Σταυρού και για το μυστήριο του αγιασμού, ενώ παλαιότερα φυλάσσονταν για τη γιορτή της επόμενης χρονιάς. Στη λαϊκή μας παράδοση ο βασιλικός συμβολίζει την αγαπημένη γυναίκα, ίσως γιατί οι γυναίκες τον χρησιμοποιούσαν από παλιά ως καλλυντικό. Το άρωμα αυτό θεωρείται ιδιότητα εξαιρετικών υπάρξεων ενώ σε αρχαίες λατρείες συνδέεται με τη γονιμότητα και το πάθος. Τα αποξηραμένα φύλλα του έχουν ένα άρωμα που μοιάζει με του γλυκάνισου και έντονη γλυκά αρωματική ίσως και λίγο πικάντικη γεύση. Ο βασιλικός στη μαγειρική χρησιμοποιείται για τον αρωματισμό σαλτσών, κρεάτων και ψαριών καθώς και στις σούπες και τις σαλάτες. Συνδυάζεται ωραία με σκόρδο, δεντρολίβανο, φασκόμηλο και ωμό λάδι. Χρησιμοποιείται και το αφέψημά του, με πολλές θεραπευτικές ιδιότητες καθώς επίσης και στο ζύμωμα των ψωμιών, κάτι που συναντάμε μόνο στην ελληνική λαϊκή παράδοση. Αναφέρεται οτι το συχνό μάσημα χλωρών φύλλων και η καθημερινή χρήση ροφημάτων Βασιλικού μπορεί να προκαλέσει ληθαργο. Μάλιστα ο Αναγνωστόπουλος σ' ένα βιβλίο του, τη "Λαϊκή Φαρμακολογία" αναφέρει οτι οι γίδες τρώνε όλα τα χορταρικά και τα φύλλα δέντρων εκτός από το Βασιλικό. Βότανα & Παραδόσεις Βασιλικός Στην Ελλάδα υπάρχει πάντα μια γλάστρα Βασιλικού στις εξώπορτες των σπιτιών για να εξασφαλίσει καλή τύχη. Στην Ιταλία υπάρχει η παράδοση να βάζουν ένα γλαστράκι Βασιλικό στο μπαλκόνι ή στην εξώπορτα του σπιτιού, για να δηλώσει πως κάποια από τις κοπέλες του σπιτιού είναι έτοιμη για γάμο. Για τους Ινδουιστές ο Βασιλικός είναι το ιερό φυτό του Βισνού και αφήνεται ένα κλαράκι του μέσα στα ρούχα του νεκρού για να εξασφαλίσει την είσοδό του στον Κόσμο των Νεκρών.